قربانیان زمینی

هنر زمین، اواخر دهه 60 و اوایل دهه 70 قرن بیستم میلادی به وجود آمد. هنرمندان، این نوع هنر را شکل دادند تا نشان دهند که همیشه لازم نیست آثار هنری با موادی خاص ساخته شوند و در جاهایی خاص مثل موزه‌ها و نمایشگاه‌ها به نمایش در بیایند.

طبیعی است آثاری که در دل طبیعت و با عنصرهای طبیعت ساخته شوند در معرض باد، باران، سرما و گرما و حوادث طبیعی به تدریج تغییر شکل می‌دهند و حتی خراب می‌شوند. اما گاهی عوامل دیگری هم به خرابی زودتر آنها کمک می‌کند؛ همان عواملی که خود طبیعت را هم در معرض خطر قرار می‌دهند.

یکی از معروف‌ترین آثار هنر زمین «اسکله حلزونی» است که «رابرت اسمیتسون» آن را در سال 1970 در« دریاچه نمک» (سالْت لِیک) در ایالت یوتای آمریکا ساخته است. این اثر در زمان خودش باعث شد مردم به طبیعت این منطقه و ویژگی‌های آن بیشتر توجه کنند، هر چند بعضی از طرفداران محیط‌زیست به دلیلی به آن اعتراض کردند. اما حالا بعد از حدود 40 سال، دوستداران محیط زیست برای حفظ طبیعت دریاچه نمک با کسانی که از این اثر هنری مراقبت می‌کنند همراه شده‌اند تا با یک شرکت نفتی کانادایی مقابله کنند. این شرکت نفتی تصمیم گرفته است زمین این دریاچه را حفاری کند تا ببیند در این منطقه نفت پیدا می‌شود یا نه. اما این کار  به محیط زیست دریاچه صدمه‌های زیادی می‌زند و همین‌طور به این اثر هنری با ارزش؛ آرامش محیط دریاچه به هم می ریزد، مقدار زیادی مواد شیمیایی و سمی وارد آب دریاچه می‌شود، اگر حتی قطره‌ای نفت در آب بریزد، فاجعه به بار می‌آید و ... از طرفی هم در حفاری‌ها، زمین دریاچه آن‌قدر می‌لرزد که می‌تواند اسکله حلزونی را کاملاً از بین ببرد.

مسئولان ایالت یوتا هزاران شکایت‌نامه علیه این اقدام دریافت کردند و خوشبختانه طرفداران محیط زیست و محافظان اسکله حلزونی توانستند در دادگاهی که به این موضوع رسیدگی می‌کرد، برنده شوند. هر چند این شرکت نفتی کانادایی حق دارد دوباره درخواستش را مطرح کند، اما دادگاه حکم داده است که در هر صورت باید همه تلاش‌های حرفه‌ای لازم را برای جلوگیری از مشکلات پیش‌بینی شده در نظر بگیرد.

یکی از کسانی که در این دادگاه برنده شد، «نانسی هالت»، بیوه اسمیتسون بود که خودش هم یک هنرمند هنر زمین است. او موفق شد اثر هنری همسرش را از نابودی نجات بدهد، اما هنوز یکی از معروف‌ترین آثار خودش در خطر است: «تونل‌های خورشیدی». این اثر از چهار تونل خیلی بزرگ سیمانی تشکیل شده که در صحرایی در ایالت یوتا، درست در نقطه مقابل دریاچه نمک، روی زمین کار گذاشته شده‌اند. زاویه این تونل‌‌ها طوری تنظیم شده که خورشید، موقع طلوع و غروبش در بلندترین و کوتاه‌ترین روزهای سال، درست در دهانه این تونل‌ها قرار می‌گیرد و دیواره تونل‌ها آن را قاب می‌کنند؛ در ضمن روی بدنه این تونل‌ها هم سوراخ‌هایی تعبیه شده که دقیقاً منطبق بر چهار صورت فلکی هستند و می‌شود از داخل تونل‌ها این صورت‌های فلکی را تماشا کرد.

   سال گذشته مسئولان ایالت یوتا تصمیم گرفتند زمینی را که درست در کنارتونل‌های خورشیدی قرار گرفته، به بیشترین قیمتی که برای آن پیشنهاد می‌شود، بفروشند؛ البته بعد از مشورت با دفتر حفظ آثار تاریخی این ایالت، که اطمینان داده بود در این قطعه زمین هیچ اثر تاریخی‌ای وجود ندارد. یک شرکت نفت و گاز هم تصمیم گرفت این زمین را بخرد و روی آن کار کند و هنوز قیمت بالاتری برای خرید این زمین پیشنهاد نشده است.

   یکی دیگر از آثار  در خطر هنر زمین ، مجموعه بسیار بزرگ مجسمه‌ها و شکل‌هایی است که  بزرگ ترین اثر هنری زمین به حساب می‌آید.

   «مایکل هایزر»، خالق این اثر، بیش از 30 سال  برای خلق آن وقت صرف کرده است، اثری که هنوز کاملاً تمام نشده، ولی در معرض خطر خرابی قرار گرفته است.مسئولان بخش انرژی آمریکا تصمیم گرفته‌اند راه‌آهنی در نزدیکی این اثر درست کنند تا به کمک آن ضایعات اتمی را به محل انبار آن منتقل کنند. برنامه ساخت این راه‌آهن در دهه 80 قرن گذشته میلادی آغاز شده بود و از آن زمان بارها به دلایل قانونی متوقف شده بود، اما درآخرین دادگاه، رأی داده‌اند که مسئولان این برنامه چهار سال فرصت دارند تا پژوهش‌های امنیتی‌ را برای اجرای این کار انجام دهند.